Από τον Πόντο και τη Μικρασία στον Πειραιά εδώ… στη Δραπετσώνα

Περιγραφή

Η έκδοση αυτή γίνεται μετά την κατάργηση του δικαιώματος της Δραπετσώνας να αποτελεί ανεξάρτητο αυτοδιοικούμενο οργανισμό και τη συνένωση της με το Δήμο Κερατσινίου. Μία διοικητική μεταρρύθμιση που ακολουθώντας τη λογική του Προκρούστη, υπέκυψε σε «ψυχρά» πληθυσμιακά κριτήρια, παρά το γεγονός ότι η Δραπετσώνα αποτελεί μία ιδιαίτερη περίπτωση της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Είναι κάτι περισσότερο από ένας τόπος και κάποιοι άνθρωποι που το κατοικούν. Με τα πάθη και τη διαδρομή της στην Ιστορία, άφησε το αποτύπωμά της στις ψυχές των ανθρώπων και απέκτησε το χαρακτήρα της μέσα από μία πορεία οδυνηρή, γεμάτη αγώνες, αγωνίες, ελπίδες και απογοήτευσης. Έτσι κέρδισε το δικαίωμα στην ιστορική μνήμη, ακόμη και αν της στέρησαν το δικαίωμα να αποτελεί ανεξάρτητη διοικητική οντότητα.

Στις σελίδες του βιβλίου ξετυλίγεται η εξιστόρηση γεγονότων που συνέβησαν σε άλλους τόπους και επηρέασαν τη ζωή και την τύχη χιλιάδων ανθρώπων. Είναι οι άνθρωποι που έχτισαν τη Δραπετσώνα, γέννημα και θρέμμα τόπων ιστορικών για τον ελληνισμό, όπως είναι ο Πόντος, η Μικρά Ασία, που ξεριζώθηκαν βίαια, καθώς και φτωχοί Ελλαδίτες της υπαίθρου και των νησιών, που μετακινήθηκαν. Και ήρθαν εδώ, στον Πειραιά και την αρχαία Ηετιώνεια ή αλλιώς την Τραπεζώνα των μεσαιωνικών και νεότερων χρόνων, όπου με πολλές δυσκολίες επέζησαν και δημιούργησαν μία νέα πατρίδα, την αγαπημένη μας Δραπετσώνα.

Η μεγάλη πλειοψηφία των προσφύγων εκείνων οι οποίοι πρώτο κατοίκησαν τον ερημωμένο τόπο που λεγόταν και θα λέγεται Δραπετσώνα, ήταν Πόντιοι. Τα πρώτα χρόνια αποτελούσαν το 80% – 90% των νεοφερμένων κατοίκων. Ανέστησαν μία καινούργια πόλη μέσα από τα ερείπια των αναμνήσεων των δικών τους πόλεων, που είχαν τρεις χιλιετή ιστορία παρουσίας ελληνικού στοιχείου, πόλεις και χωριά που από τότε μέχρι σήμερα αποκαλούνται «αλησμόνητες πατρίδες». Έτσι, Δραπετσώνα και Πόντος δέθηκαν στενά και αυτή η εξιστόρηση δεν θα μπορούσε παρά να τονίσει και να υπενθυμίσει αυτή τη στενή σχέση. Όχι μόνο για την ιστορία, αλλά και για το μέλλον και την προοπτική.

Την ευθύνη για την έκδοση ενός τέτοιου έργου ανέλαβε η ένωση «Ποντίων Πειραιώς- Κερατσινίου-Δραπετσώνας». Με πλήρη συναίσθηση του βάρους αυτής της ευθύνης και με σεβασμό απέναντι στους τόπους και τους ανθρώπους που είναι τα υποκείμενα αυτής της ιστορίας, η «Ένωση Ποντίων» και οι συγγραφείς πιστεύουν ότι αφενός μεν εκπληρώνουν ένα καθήκον εθνικό και πατριωτικό, αφετέρου δε ότι δικαιώνουν και αποτίουν φόρο τιμής στις γενιές που έφυγαν ή φεύγουν, γενιές που έδωσαν την ψυχή τους για να ορθοποδήσει αυτός ο τόπος και να προοδεύσουν τα παιδιά και οι απόγονοί τους.

Καταγράφοντας έναν κόσμο που χάνεται, αναπολώντας το πολύ μακρινό παρελθόν του και δίνοντας ένα σημερινό στίγμα για το μέλλον του, διαιωνίζουμαι την ιστορική μνήμη και επισημαίνουμε το αποτύπωμα που αποτέλεσε την ταυτότητα αυτού του τόπου.

Το βιβλίο αυτό περιέχει πολλές προσωπικές μαρτυρίες και βιωματικές καταγραφές. Πρωταγωνιστές και «ήρωές» του είναι ίδιοι άνθρωποι που έζησαν και κατέγραψαν κάποια στιγμή την προσωπική τους άποψη για τα γεγονότα, που που φωτογραφήθηκαν, που κατά κάποιο τρόπο έχτισαν την ιστορία με τις δικές τους πράξεις. Εκτός από το αρχειακό υλικό, τις φωτογραφίες και τα ντοκουμέντα της εποχής, το βιβλίο στηρίχθηκε σε μεγάλο βαθμό στις προσωπικές μαρτυρίες, αυτό που λέμε «προφορική ιστορία», που αποτελεί μια σύγχρονη τάση της ιστοριογραφίας.

Στο Κεφάλαιο 1 εξιστορείται η πορεία των ανθρώπων από τον Πόντο και την Μικρασία στον Πειραιά και τη Δραπετσώνα. Γίνεται μία συνοπτική παρουσίαση της ιστορίας αυτών των αξέχαστων τρισχιλιόχρονων πατρίδων και μια πιο εκτενής αναφορά στον πολιτισμό, την κοινωνική και οικονομική ζωή στον Πόντο. Έναν πολιτισμό, ο οποίος κατά κάποιο τρόπο αντιπροσωπεύει τον πολιτισμό των «Ρωμιών» της Ανατολής, που θα γίνουν πρόσφυγες και θα μεταφέρουν εδώ, στην Ελλάδα και τη Δραπετσώνα, την παράδοσή τους.

Στο Κεφάλαιο 2 παρουσιάζεται ο τόπος που υποδέχτηκε τους πρόσφυγες, η αρχαία Ηετιώνεια ή σύγχρονη Δραπετσώνα, με αναφορές στα σημαντικά ιστορικά γεγονότα που σχετίστηκαν με την περιοχή, όπως η ναυμαχία της Σαλαμίνας (480 π.Χ.) και η μάχη της ακρόπολης (1827 μ.Χ.). Επίσης παρατίθενται στοιχεία για τους αρχαιολογικούς χώρους, όπως η Ηετιώνεια, το Αφροδίσιο και το Θεμιστόκλειο, καθώς και για τη Δραπετσώνα του 19ου αι., τμήμα τότε του Δήμου Πειραιά.

Στο Κεφάλαιο 3 παρουσιάζονται τα ιστορικά γεγονότα της περιόδου που προηγήθηκε της εγκατάστασης των προσφύγων στη Δραπετσώνα (1900-1920) και της περιόδου της Γενοκτονίας και Ανταλλαγής των Πληθυσμών μέχρι τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (1922-1940). Είναι η ηρωική εποχή κατά την οποία η πρώτη γενιά των προσφύγων μέσα από αίμα και ιδρώτα κατάφερε να στεριώσει και να χτίσει μία πόλη εκ του μηδενός χωρίς να διαθέτει τα μέσα γι’ αυτό και σχεδόν χωρίς καμία βοήθεια από το κράτος. Όλος αυτός ο αγώνας, της παλιάς ζωής, της τραγικής εκδίωξης, της πρώτης εγκατάστασης και της παράγκας, περνά στις σελίδες του κεφαλαίου αυτού μέσα από προσωπικές μαρτυρίες, λογοτεχνικές αφηγήσεις, καλλιτεχνικά έργα, βιογραφίες, μέσα από την ποντιακή λύρα και το ρεμπέτικο, τις αλάνες και την μπάλα, μέχρι τα εργοστάσια και τις πολιτικές διώξεις. Στα χρόνια αυτά χτίζεται ο χαρακτήρας της πόλης και σφυρηλατείται μια βαθύτερη ενότητα, που πηγάζει από την αλληλεγγύη και την κοινή μοίρα.

Στο Κεφάλαιο 4 εξιστορούνται τα γεγονότα της Κατοχής και του Εμφυλίου. Τραγικές καταστάσεις με τους βομβαρδισμούς, την πείνα, τον αδελφοκτόνο πόλεμο, την ξένη ωμή επέμβαση, τις διώξεις, το εκδικητικό κράτος. Η Δραπετσώνα καλείται να πληρώσει μεγάλο φόρο αίματος για την πολιτική της στάση -που απορρέει από την κοινωνική της διαστρωμάτωση- στα κρίσιμα αυτά χρόνια.

Το Κεφάλαιο 5 αναφέρεται στην πολιτική ιστορία της Δραπετσώνας από το 1950 και εντεύθεν, που γίνεται ανεξάρτητος αυτοδιοικητικός οργανισμός, μέχρι σήμερα. Το ζουμ στα πρόσωπα είναι αναγκαίο και η διήγηση των κυριότερων γεγονότων και καταστάσεων δίνει την εικόνα της εξέλιξης και εξηγεί και τη μορφή της σύγχρονης πόλης.

Το Κεφάλαιο 6ξ καταγράφεται η κοινωνική ζωή της πόλης τα τελευταία 60 χρόνια, μέσα από αναφορά στις γειτονιές, τα στέκια, τα πολιτιστικά και αθλητικά της σωματεία, με ιδιαίτερη καταγραφή της πλούσιας δράσης της Ένωσης Ποντίων Πειραιώς.